10 lipca 2025 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał przełomowy wyrok w sprawie Bednarek i Inni przeciwko Polsce. Sprawa dotyczyła napaści na trzech mężczyzn, w tym parę jednopłciową, do której doszło w centrum Warszawy. Sprawcy pobicia używali homofobicznych wyzwisk, jednak organy ścigania i sądy nie uznały motywu nienawiści za istotny dla kwalifikacji czynu.
Trybunał uznał, że Polska naruszyła art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) w związku z art. 14 (zakaz dyskryminacji) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, nie zapewniając skutecznej ochrony przed przestępstwami z nienawiści motywowanymi orientacją seksualną.
Brak odpowiednich przepisów i reakcji władz
ETPCz wskazał, że w polskim prawie karnym brakuje przepisów uznających orientację seksualną za przesłankę szczególnej ochrony w przypadku przestępstw z nienawiści. Chociaż sądy miały pełną świadomość homofobicznego podłoża napaści, nie zastosowały żadnych rozwiązań prawnych, które uwzględniałyby ten aspekt. Trybunał podkreślił, że takie zaniechanie pogłębia poczucie bezkarności sprawców i prowadzi do wtórnej wiktymizacji ofiar.
Konsekwencje wyroku dla Polski
Trybunał przyznał każdemu z trzech skarżących po 7 000 euro zadośćuczynienia, ale wyrok ma znaczenie znacznie wykraczające poza indywidualne rekompensaty. Podkreśla on konieczność wprowadzenia systemowych zmian w polskim prawie karnym, które będą uwzględniały przemoc motywowaną orientacją seksualną jako okoliczność obciążającą.
Dla Polski oznacza to obowiązek:
- uchwalenia odpowiednich przepisów penalizujących przestępstwa z nienawiści z uwzględnieniem orientacji seksualnej jako chronionej cechy,
- dostosowania praktyki działania organów ścigania i sądów do standardów wynikających z Konwencji,
- opracowania i wdrożenia szkoleń dla policji, prokuratury i sądów w zakresie rozpoznawania i właściwego kwalifikowania przestępstw z uprzedzeń,
- przedstawienia Komitetowi Ministrów Rady Europy planu wykonania wyroku, który będzie monitorowany pod kątem skuteczności.
Wyrok wpisuje się w szerszą debatę na temat nowelizacji Kodeksu karnego, która miała wprowadzić rozszerzoną ochronę przed mową i przestępstwami z nienawiści, lecz została zawetowana i skierowana do Trybunału Konstytucyjnego. Orzeczenie ETPCz wywiera presję na polskiego ustawodawcę, by ponownie zajął się tą kwestią w sposób zgodny z międzynarodowymi standardami praw człowieka.
Podsumowanie
Sprawa Bednarek i Inni to ważny sygnał dla polskiego wymiaru sprawiedliwości i ustawodawcy: brak przepisów chroniących osoby LGBT+ przed przestępstwami z nienawiści narusza zobowiązania międzynarodowe Polski. To również przypomnienie, że państwo ma obowiązek nie tylko ścigać sprawców, ale także zapewniać realną ochronę grupom narażonym na dyskryminację.
Kancelaria Radczyni Prawnej Alicji Gronet oferuje wsparcie prawne w sprawach związanych z przemocą motywowaną uprzedzeniami oraz reprezentację przed sądami krajowymi i Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.
